میرزا یحیی مدرس بید آبادی

میرزا یحیى مدرس بیدآبادى (م، ۱۳۴۹ ق) عالم، عارف، ادیب و شاعر قرن سیزدهم و چهاردهم، و متبحر در علوم عقلی و نقلی و ریاضیات و هیئت و نجوم است. وی سال ها در اصفهان حوزه درس داشت. در علوم ادبی و فنون بلاغی نابغه عصر خود بود و اشعار او بلأخص در مداحی و مراثی ائمه معصومین علیهم السلام مشهور است.

زندگی‌نامه و تحصیلات

آقا میرزا یحیى مدرّس بیدآبادى فرزند میرزا محمّداسماعیل، از احفاد ملا محمّدباقر محقّق سبزوارى، عالم فاضل و ادیب شاعر متخلّص به یحیى در حدود سال ۱۲۵۴ در اصفهان دیده به جهان گشود.

میرزا یحیی در اصفهان و نجف از محضر علماى بزرگى چون شیخ انصارى، شیخ محمّدباقر مسجدشاهى، شیخ محمّدباقر واثق همدانى و آقا میرزا محمّدهاشم چهارسوقى و میرزا محمدباقر صاحب روضات و آخوند کاشى بهره‌مند گردید. علوم غریبه را از ملاهادى سدهى فراگرفت. وى از نوابغ علم و ادب در دو قرن اخیر بود که در کلیه علوم ادبى و فقه و اصول استاد و در انواع حکمت از اشراقى و مشایى و ریاضى یگانه دوران و مخصوصاً در علوم غریبه و فلکیات متخصص و متبحر بود.

مدرس بید آبادی در مدرسه‌‌ى میرزا حسین واقع محله بید آباد اصفهان و نیز همواره در منزل مسکونى خود در پهلوى مسجد سید، حوزه درس گسترد و طلاب علوم در ادبیات و فقه و اصول و کلام و منطق و معانى و بیان به درسش حاضر و چندین نفر از بزرگان از مجلس درس او بیرون آمده‌‌اند.

شاگردان

از جمله شاگردانش مى‌توان به این افراد اشاره نمود:

• میرزا حسن وحید دستگردى،
• میرزا محمدحسین ملاذ روضاتى،
• شیخ عباسعلى ادیب حبیب ‌آبادى،
• میرزا محمدحسن روضاتى،
• شیخ اسماعیل کلباسى،
• میرزا سید حسن روضاتى.

آثار و تألیفات

از آثار و تألیفات او است:

• مرآت المصنف در احوال مؤلف انیس‌‌اللّیل مرحوم حاجى میرزا محمدرضا کلباسى.
• دیوان اشعار نزدیک به شش هزار بیت. دیوان اشعار او به طبع رسیده است.

وى در سخن‌سرایى نیز به مرتبه‌اى بلند نایل و از معاریف شعراى عصر خود بود و به عربى و فارسى شعر مى‌گفته است و بخصوص مراثى او مورد توجه مدّاحان و مرثیه‌ سرایان بوده است. نخستین شعرى که گفته در محضر فقیه اعظم شیخ انصارى استادش بوده که در معناى «حبیبى قمر بل شمس» بدیهتاً سروده:

میرزا یحیی در ادبیات و سرودن اشعار عربى و فارسى مهارت داشت و اغلب اشعارش در مدح حضرات ائمه معصومین علیهم‌السلام است که مورد توجّه مدّاحان و مرثیه‌سرایان بوده. مدّاحان هر روز به منزل وى رفته و در دفاتر و بیاض‌هاى خود اشعار وى را ثبت مى‌کرده‌اند تا در مجالس روضه از آن بهره بگیرند. و چندین سال مرثیه‌خوانى در اصفهان منحصر به اشعار او بوده است.

در شعر تخلّص یحیى را برگزیده بود و از جمله آثار او دیوان اشعارى قریب به ۶ هزار بیت است. از جمله اشعار او این مسمط است که در مورد ماه ذی الحجه و عید قربان گفته است:

ویژگی‌های اخلاقی

ایشان داراى اخلاق حمیده و صفات پسندیده بود و با وجودى که علّامه‌‌ى دهر و جامع فضل و کمال بوده هیچگاه در صدد شهرت نبود و همیشه با کمال زهد و ورع در گوشه انزوا و ریاضت بسر مى‌برد و با خلوص عقیده بیشتر همّ خود را مصروف سرودن اشعار در مدح و مصیبت پیغمبر صلى الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهم السلام مى‌نمود.

مدرس بیدآبادى براى تحصیل معاش همواره به تحریرات شرعیه اشتغال داشته است و در خانه‌ى مسکونى‌اش بدان کار همت مى‌گماشت.

وفات

مرحوم مدرس بیدآبادى در سن نزدیک به ۹۵ سالگى در روز چهارشنبه ۵ ذى‌قعده سال ۱۳۴۹ قمرى برابر با چهارم فروردین‌ماه ۱۳۱۰ شمسى پس از اداى نماز صبح در اصفهان وفات کرد و جسد او را در تخت ‌فولاد در تکیه‌ى میرزا رفیعاء نایینى به خاک سپردند که بعداً متأسفانه آن را تسطیح کرده و جزو اراضى فرودگاه قدیم اصفهان شد. اکنون تکیه میرزا رفیعا جزو اراضى فرودگاه (پایگاه هوایى بدر سپاه) است.

منابع

• تخت فولاد اصفهان، سید احمد عقیلی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393، ص56.
• میرزا یحیی مدرس بید آبادی، درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان، بازیابی:24 شهریور 1393.
• شرح خود نوشت میرزا یحیی مدرس اصفهانی، ارمغان، دوره نهم، آبان و آذر 1307 - شماره 8 و 9 در دسترس در نور مگز، بازیابی:24 شهریور 1393.